Bóle stawów mają dwie główne przyczyny – choroby oraz urazy. Ze względu na umiejscowienie, najczęściej doświadczanym bólem jest ból stawów: biodrowych (zwykle w chorobach związanych z wiekiem), bóle krzyża (zazwyczaj wynikające ze zmian chorobowych), stawu skokowego i kolan (najczęściej po urazach) oraz nadgarstków (różna etiologia). W leczeniu stosuje się głównie farmakoterapię oraz fizjoterapię, a w stanach zaawansowanych – zabiegi chirurgiczne.
Przyczyny bóli stawów
Z badań klinicznych, a także doświadczenia medycznego i fizjoterapeutycznego (w tym naszego w Białymstoku) wynika, że bóle stawów najczęściej są wynikiem:
- reumatoidalnego zapalenia stawów (reumatyzmu) – który zazwyczaj kojarzony jest osobami starszymi, lecz generalnie jest on niezależny od wieku (w ostatnich dziesięcioleciach diagnozuje się go nawet u niemowląt); wynika to stąd, iż przyczyną reumatyzmu jest proces związany z autoagresją organizmu, w którym atakuje on własne stawy (zazwyczaj obejmuje kilka z nich);
- artretyzmu – czasem mylonego z powyżej wymienioną chorobą, a będącego w rzeczywistości właśnie tym stanem, który nasila się z wiekiem; jego podstawową cechą jest tworzenie się wyrośli kostnych i zmian w obrębie chrząstki stawów, co zawsze prowadzi do odczuwania bólu (zwykle obejmuje jeden lub kilka stawów);
- stanów zapalnych – a wśród przyczyn wymienia się m.in.: toczeń rumieniowaty, boreliozę, powikłania związane z infekcjami, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (choroba krótkotrwała, lecz może mieć poważne konsekwencje dla wzrostu organizmu) i inne; zapalenia stawów mogą prowadzić do ich zwyrodnienia, zniekształcenia czy uszkodzenia, a w następstwie ograniczenia ruchomości (sztywność) i bóli;
- osteoartrozy – choroby bardzo powszechnej (w Polsce choruje 8 mln. osób), w przebiegu której dochodzi do zmian struktury chrząstki stawowej, co zarówno ogranicza ruchomość stawu, jak i prowadzi do odczuwania bólu;
- spondyloartropatii – wyróżnionej oddzielnie, gdyż dotyczy głównie kręgosłupa i przebiega z bólem pleców; typowe dla tej choroby jest to, iż bólu nie redukuje odpoczynek, ustępuje on jednak po ćwiczeniach fizycznych, więc rehabilitacja w tym przypadku ma szczególne znaczenie; stan ten wyzwalają inne choroby, które również przebiegają z bólami: ZZSK, łuszczycowe i reaktywne zapalenie stawów, a także zapalenia przebiegające wraz z chorobami jelit.
Bóle w obrębie stawów nie występują jednak tylko w przypadku ich chorób, ale też schorzeń okolicznych: nerwów, ścięgien, mięśni, dysków i innych struktur. Stąd też diagnostyka i właściwie rozpoznanie jest warunkiem skutecznego leczenia.
Rehabilitacja w bólach stawów
Bóle stawów to uciążliwe stany, które nierzadko radykalnie zmieniają codzienne funkcjonowanie Pacjentów. Wpływają na odczuwanie zmęczenia, niezadowolenie, związane z tym rozdrażnienie i generalnie obniżają jakość życia. Jest tak tym bardziej, iż większość przyczyn bólu stawów nie ustępuje samoczynnie, a nawet postępuje, a tym samym bóle się nasilają. Leczenie farmakologiczne w ich wypadku stanowi jedynie niewielką część terapii, w której podstawową, poza zabiegami chirurgicznymi, stanowi fizjoterapia. Ma ona wiele zadań:
- zapobiega ograniczaniu ruchomości stawów w chorobach postępujących, czemu służy głównie kinezyterapia, czyli odpowiednio dobrane ćwiczenia, dzięki którym utrzymuje się ruchomość stawów na właściwym, optymalnym poziomie; należy dodać, że ćwiczenia wzmagają działanie farmakoterapii;
- redukuje ból stawów z zastosowaniem metod fizjoterapii bazujących na cieple (termoterapia, naświetlanie) i zimnie (krioterapia) oraz masaży leczniczych;
- redukuje stany zapalne, co odbywa się z zastosowaniem odpowiednio dobranych masaży leczniczych, a także zabiegów wykorzystujących aparaturę do fizjoterapii;
- redukuje wtórne do choroby stawów stany; głównie dotyczy to konsekwencji unikania ruchu (m.in. przez ból), a wiąże się z osłabieniem lub zanikiem mięśni.
Wszystkie powyższe działania sprowadzają się również do redukowania bólu stawów i mają w tym zakresie zgeneralizowany charakter.
Wielu fizjoterapeutów, w tym my w Białymstoku, zaleca w chorobach stawów pływanie. Powinno być ono wykorzystane w każdym przypadku, bowiem nie przeciąża stawów, a jednocześnie wyzwala ich maksymalną pracę oraz wzmacnia organizm, co jest szczególnie istotne w przypadku chorych, którzy przez choroby i bóle stawów mają trudności w poruszaniu się. Przy powyższym, pływanie wzmacnia stawy i również zwrotnie redukuje odczuwany w nich ból.