Spis treści
- Co trzeba wiedzieć o udarach
- Fizjoterapeutyczne aspekty leczenia po udarze mózgu
- Etapowość leczenia poudarowego
- Najpopularniejsze pytania i odpowiedzi
- Jakie są kluczowe elementy skutecznej rehabilitacji po udarze mózgu?
- Dlaczego wczesne wdrożenie fizjoterapii jest ważne?
- Jakie metody terapeutyczne są wykorzystywane w rehabilitacji po udarze?
- Czym jest etapowość leczenia poudarowego i jakie są jej etapy?
- Jakie są największe wyzwania w rehabilitacji po udarze mózgu?
Leczenie po udarze mózgu, by było skuteczne, musi być procesem zaplanowanym i systematycznie prowadzonym przez członków interdyscyplinarnego zespołu terapeutycznego. W tym artykule skupimy się na tym, jaka jest rola fizjoterapeuty i jak może on pomóc w planowaniu rehabilitacji w tej grupie pacjentów.
Co trzeba wiedzieć o udarach
Specjaliści udarem nazywają zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym pojawieniem się ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu z objawami utrzymującymi się ponad 24 godziny lub prowadzącymi do śmierci.
Szacuje się, że w około 80% przypadków przyczyną udaru mózgu jest zwężenie naczynia na tle zakrzepowo-zatorowym, czyli odcięcie dopływu krwi do określonego obszaru mózgu – są to udary niedokrwienne.
Innym typem są udary krwotoczne, kiedy dochodzi do przerwania naczynia i wylewu krwi do mózgu (potocznie nazywa się je wylewami). W Polsce udary diagnozuje się z częstotliwością 171 przypadków na 100 000 osób w populacji mężczyzn i 93 przypadki na 100 000 osób w populacji kobiet.
Oznacza to, że naszym kraju w ciągu roku 60 000 osób doznaje różnego w skutkach udaru. Choroba ta jest trzecią pod względem częstości przyczyną zgonów w Polsce.
Istotne dla fizjoterapeuty jest to, że spośród pacjentów, którzy przeżyli udar, aż 44 – 75% wymaga pomocy osób z otoczenia w chwili opuszczania oddziału szpitalnego, a 11 – 30% pozostaje stale niepełnosprawna.
Ci wszyscy pacjenci wymagają kontynuacji leczenia po udarze w formie rehabilitacji w warunkach szpitalnych, domowych, ambulatoryjnych – zależnie do swojego klinicznego stanu.
Fizjoterapeutyczne aspekty leczenia po udarze mózgu
W wyniku udaru pojawiają się zróżnicowane objawy, obejmujące motorykę (paraliż lub niedowład, zaburzenia równowagi), zaburzenia poznawcze (pamięć, uwaga), zaburzenia połykania (dysfagia), zaburzenia mowy (afazja, dyzartria). To wszystko sprawia, że osoby po udarach w różnym stopniu tracą samodzielność i wymagają pomocy w codziennym życiu, a bardzo często wymagają opieki całodobowej.
Z tego względu tak ważna jest rehabilitacja – jej celem jest bowiem reedukowanie funkcji ruchowych (fizjoterapia) i poznawczych chorego (neuropsychologia, neurologopedia) oraz poprawa jakości jego życia.
Często jest tak, że w momencie wypisania z oddziału udarowego, rodziny osób po udarach są pozostawione „same sobie”, dostają ogóle wytyczne dotyczące rehabilitacji, która na ogół jest dla nich dziedziną nieznaną. Często ta nowa sytuacja staje się przytłaczająca. Poniżej zebraliśmy informacje, istotne z praktycznego punktu widzenia, które pozwalają optymalnie zorganizować leczenie po udarze mózgu.
- Fizjoterapia ma sens – podstawą rehabilitacji ruchowej po udarze jest plastyczność mózgu. Ta jego właściwość sprawia, że zdrowe rejony przejmują funkcje tych, które zostały uszkodzone w wyniku udaru. To sprawia, że pacjent może nie tylko skompensować dysfunkcje, ale także odzyskać sprawność.
- Wczesne wdrożenie fizjoterapii – im wcześniej zostanie podjęta, tym większe są szanse na odzyskanie pełni sprawności motorycznej i poznawczej. Na ogół wczesna rehabilitacja neurologiczna podejmowana jest już przy łóżku chorego na oddziale udarowym, a następnie kontynuowana na oddziale rehabilitacji neurologicznej. Następnym krokiem jest fizjoterapia w warunkach domowych, jeśli pacjent jest niesamodzielny, lub ambulatoryjnych, jeśli ma możliwość dotarcia do poradni.
- Ośrodki rehabilitacyjne – poza fizjoterapią w miejscu zamieszkania, kiedy już stan pacjenta się ustabilizuje i na to pozwoli, warto pomyśleć o rehabilitacji w specjalistycznym ośrodku rehabilitacji czy szpitalu uzdrowiskowym lub sanatorium (działają one w ramach kontraktu z NFZ oraz komercyjnie). Poza całodobową opieką i ćwiczeniami, istotne dla pacjenta jest zmienienie środowiska oraz kontakt z innymi chorymi, którzy doświadczają podobnych problemów.
- Nowoczesna fizjoterapia – fizjoterapeuci dysponują różnorodnymi metodami terapeutycznymi, które dobierane są optymalnie do stanu i możliwości chorego. W przypadku leczenia pod udarze podstawą jest kinezyterapia z wykorzystaniem metod PNF (ang. Prioproceptive Neuromuscular Facilitation, pl. proprioceptywne torowanie nerowowo-mięśniowe) oraz NDT-Bobath, ukierunkowanych funkcjonalnie.
- Zindywidualizowana fizykoterapia – zabiegi z tej grupy wykorzystują bodźce fizykalne, by aktywować organizm; po udarach stosuje się: prądolecznictwo, światłolecznictwo, termoterapię, hydroterapię oraz pole magnetyczne; wskazania do poszczególnych zabiegów fizjoterapeuta określa indywidualnie dla każdego chorego.
Fizjoterapeutyczne leczenie po udarze mózgu jest procesem długotrwałym i trzeba przygotować się na to, że pacjent będzie zmagał się nie tylko z niemocą swojego ciała, ale także z kwestiami natury psychologicznej, jak obniżenie nastroju, niechęć do terapii, frustracja.
Etapowość leczenia poudarowego
Proces rehabilitacji poudarowej można podzielić na 3 etapy. Następują one kolejno i są częścią naturalnej drogi powrotu do zdrowia:
- profilaktyka funkcjonalna w czasie rehabilitacji szpitalnej – okres ten trwa od 1 do 14 lub 21 dni w zależności od stanu pacjenta, a ukierunkowany jest na optymalne przygotowanie narządu ruchu do fazy odzyskiwania sprawności; służą temu odpowiednie pozycje złożeniowe, zmiana pozycji, by uniknąć powstania odleżyn, przeciwdziałanie powstaniu zakażenia układu moczowego czy podwichnięcia barku;
- rehabilitacja funkcjonalna – w tym czasie, trwającym od 2 do 3 tygodni w okresie wczesnym, a następnie od 1 roku do 2 lat w okresie przewlekłym, odbywa się zindywidualizowana terapia, której celem jest poprawa wskazanych przez pacjenta funkcji;
- rehabilitacja środowiskowa, adaptacja – wówczas pacjent przystosowuje się do życia pod udarze, często z dysfunkcjami, które wpływają na codzienne możliwości i podejmowane aktywności.
Na zakończenie należy podkreślić, że efektywne leczenie pod udarze mózgu poza fizjoterapią, powinno obejmować pomoc specjalistów, którzy będą pracować z funkcjami poznawczymi i mową. Pacjent powinien pracować nie tylko nad odzyskaniem funkcji ruchowych, ale też umysłowych. To wymaga dużego zaangażowania i systematyczności. Efektem jest poprawa zdrowia i jakości życia.
Warto przeczytać: Postawa to podstawa. Jak stać, chodzić, siedzieć, spać, by uniknąć bólu karku
Najpopularniejsze pytania i odpowiedzi
Jakie są kluczowe elementy skutecznej rehabilitacji po udarze mózgu?
Kluczowe elementy to wczesne wdrożenie fizjoterapii, wykorzystanie nowoczesnych metod terapeutycznych, oraz etapowość leczenia, podkreślając znaczenie indywidualnego podejścia do pacjenta.
Dlaczego wczesne wdrożenie fizjoterapii jest ważne?
Wczesne wdrożenie fizjoterapii zwiększa szanse na odzyskanie pełni sprawności motorycznej i poznawczej, dzięki plastyczności mózgu, który adaptuje zdrowe obszary do przejęcia funkcji uszkodzonych.
Jakie metody terapeutyczne są wykorzystywane w rehabilitacji po udarze?
Wykorzystuje się różnorodne metody, w tym kinezyterapię z metodami PNF i NDT-Bobath, ukierunkowane na funkcjonalne reedukowanie pacjenta, oraz zindywidualizowaną fizykoterapię.
Czym jest etapowość leczenia poudarowego i jakie są jej etapy?
Etapowość leczenia obejmuje profilaktykę funkcjonalną w czasie rehabilitacji szpitalnej, rehabilitację funkcjonalną skoncentrowaną na poprawie funkcji, oraz rehabilitację środowiskową, adaptację do życia z dysfunkcjami.
Jakie są największe wyzwania w rehabilitacji po udarze mózgu?
Największe wyzwania to zmagania z niemocą ciała, kwestie psychologiczne, takie jak obniżenie nastroju i frustracja, oraz konieczność zaangażowania i systematyczności w procesie rehabilitacji.